Krótkotrwała ekspozycja na promieniowanie UV o zakresie długości fali od 200-400 nm prowadzi do powstania reakcji fotochemicznej, w wyniku której dochodzi do wytworzenia melaniny. Melanina jest unikalnym związkiem, absorbującym promieniowanie w szerokim zakresie: zarówno UVB, UVA, jak i w paśmie światła widzialnego. Gromadzi się w komórce docelowej, pomiędzy jądrem, a powierzchnią zwróconą do światła, chroniąc DNA przed uszkodzeniami świetlnymi. Wyrzut melaniny to zmiana koloru naszej skóry, w wyniku czego opalamy się.
Następstwa zbyt długiej ekspozycji na słońce
W okresie letnim najbardziej niebezpieczne jest eksponowanie się na promieniowanie UV w godzinach między 10 a 15.
Następstwem zbyt długiej ekspozycji na słońce jest rumień i oparzenie słoneczne, które często kończy się pęcherzami wypełnionymi płynem surowiczym.
Pierwszą fazą jest uszkodzenie warstwy kolczystej naskórka i denaturacja znajdujących się w niej białek. Drugą fazą jest rozszerzenie naczyń krwionośnych, przekrwienie skóry na skutek uwolnienia histaminy. Maksymalny efekt działania UVB (290-320 nm) to 12-24 godziny. W zależności od długości fali efekt rumienia utrzymuje się dłużej lub krócej.
Kolejną fazą jest poparzenie słoneczne.
Jak nasza skóra broni się przed promieniowaniem?
Dlaczego naturalne mechanizmy obronne są niewystarczające? Dlaczego utraciliśmy zdecydowanie bardziej skuteczny endogenny filtr przeciwsłoneczny, który we wczesnym rozwoju Homo sapiens chronił nas przed ryzykiem poparzenia słonecznego?
Migracja w mniej nasłonecznione, różne rejony świata, przebywanie w zamkniętych pomieszczeniach przez cały dzień spowodowała ograniczenia w naturalnej pigmentacji skóry. Utraciliśmy też zdolność do syntezy witaminy D, przez brak możliwości przeniknięcia do skóry adekwatnej ilości UVB potrzebnej do jej fotochemicznej syntezy.
Przebywanie na słońcu powoduje uruchomienie naturalnych mechanizmów obronnych skóry, do których należą:
- wytworzenie melaniny – szczególne znaczenie w fotoprotekcji ma brązowoczarna eumelanina, stanowiąca pełniejszą ochronę przeciwsłoneczną,
- wytworzenie kwasu urokainowego, który powstaje na drodze rozpadu filagryny oraz
- pogrubienie warstwy rogowej, która rozprasza i pochłania promieniowanie ultrafio
Czy słońce tylko negatywnie działa na skórę?
Do pozytywnych stron działania UVB na skórę zaliczamy umożliwienie syntezy witaminy D3, która odgrywa podstawową rolę w metabolizmie wapnia. On z kolei stymuluje tworzenie i mineralizację tkanki kostnej poprzez zwiększenie wchłaniania jelitowego. Witamina D wspiera pracę układu immunologicznego. Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie mięśni.
Wystarczy przebywać na słońcu 15 minut dziennie z odsłoniętą twarzą i dłońmi. Dzięki temu:
- Organizm ma możliwość syntezy witaminy D3 w skórze.
- Zwiększa odporność na przyjmowania kolejnych dawek promieniowania ultrafio
- Wytwarza melaninę, która ma działanie przeciwutleniające oraz hamujące na działanie drobnoustrojów patogennych – działa podobnie do witaminy E.
Ponadto UV pełni ważne funkcje regulacyjne, modulując procesy wzrostu komórek w wielu narządach i tkankach. Chroni przed niekontrolowanymi podziałami komórkowymi, ograniczając rozwój nowotworów zwłaszcza jelita grubego i sutka [1, 3].
Korzystne działanie promieniowania ultrafioletowego wykorzystuje się w terapii wielu schorzeń skóry. W praktyce najczęściej stosuje się sztuczne źródła światła, emitujące promienie UVA lub UVB w różnym zakresie. Inną formą fototerapii jest leczenie za pomocą naturalnego – słonecznego promieniowania ultrafioletowego, co określa się mianem helioterapii. Dermatozy, korzystnie reagujące na terapię światłem, to między innymi: łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, bielactwo, przyłuszczyca, liszaj płaski, chłoniaki skóry, świerzbiączka guzkowa, przewlekłe choroby alergiczne [2].
Korzystać czy nie korzystać ze słońca?
Zdecydowanie tak. W godzinach do 10 i od 15. Rozsądnie i w zależności od fototypu z odpowiednia ochroną przeciwsłoneczną.
Miłych wakacji, w dobrym nastroju, aktywnie i ciepło!!!
- Holick M.F., Vitamin D and sunlight: strategies for cancer prevention and other health benefis, Clin J Am Nephrol, vol. 3(5), 2008, s. 1548-1554.
- Wolska H., Fototerapia (UV) w dermatologii, wyd. Czelej, Lublin 2006, s. 71-188.
- Holick M.F., Sunlight. UV-radiation, vitamin D and skin cancer: how much sunlight do we need?, Adv Exp Med Biol, vol. 624, 2008, s. 1-15.
