Świerzb wydaje się być chorobą bardzo odległą w czasie i przestrzeni. Jest to niestety mylne przekonanie. Mimo postępu cywilizacji ten mikroskopijny pasożyt czai się wszędzie i czeka tylko na okazję, aby zaatakować. Na początku wystąpienia objawów, czyli swędzenia i krostek można pomylić go z wysypką alergiczną. Szacuje się, że w krajach rozwiniętych choroba ta dotyka mniej niż 1 proc. populacji. Zakażenie dotyka zwykle dzieci lub u osoby z obniżoną odpornością, w grupie zwiększonego ryzyka są również osoby z atopowym zapaleniem skóry.
Świerzbowiec, mikroskopijny destruktor
Świerzbowiec wywołujący chorobę zakaźną, czyli świerzb jest ludzkim pasożytem o nazwie Sarcoptes scabie. Jest niewielkim, osiągającym maksymalnie 0,4 milimetra długości, pasożytem, który ma kolor biały. Zwierzęta również mogą ulec zakażeniu, ale świerzbowcem zwierzęcym – bytującym u krów, psów, kotów czy gołębi. Ten rodzaj świerzbowca nie jest groźny dla ludzi, zakażenia nim zdarzają się bardzo rzadko, gdyż pasożyty te są mało zakaźne dla człowieka. Świerzbowce odzwierzęce mają zdolność zasiedlania skóry człowieka tylko na krótki czas, ponieważ nie są w stanie odbyć całego cyklu życiowego w ludzkiej skórze.
Objawy
Podstawowym objawem świerzbu jest swędzenie nasilające się po rozgrzaniu ciała (po kąpieli, w pościeli). Na skórze występuje wysypka grudkowo-pęcherzykowa przypominająca zmiany typu uczuleniowego. Charakterystyczne dla świerzbu są drobne krostki, strupy i przeczosocza w okolicach bocznych powierzchni palców rąk, w zgięciach i fałdach skórnych np. zgięciach łokciowych, okolicach pępka, brodawkach sutkowych u kobiet, okolicach płciowych u mężczyzn, na pośladkach. U dorosłych osób głowa, szyja, dłonie, stopy i plecy nie są zazwyczaj zajęte chorobowo, ale u dzieci świerzb zajmuje również dłonie i stopy oraz owłosioną skórę głowy. U dzieci, chorujących na świerzbowca można zaobserwować zmiany pęcherzykowe, krostki, guzkowate krostki na tułowiu, dłoniach i stopach.
Świerzb roznosi się podczas drapania swędzących zmian. Uporczywe drapanie narusza ciągłość skóry, a to z kolei powoduje warunki do nadkażeń bakteryjnych i szerzenia się zakażenia.
Kto może "złapać" świerzbowca?
W zasadzie wszyscy. Ale objawy chorobowe są szczególnie nasilone u osób z zaniedbaniami higienicznymi. Podatne na zakażenie się są również osoby z obniżoną odpornością lub atopowym zapaleniem skóry i osłabioną barierą ochronną.
Diagnostyka i leczenie
Z powodu tego, że panuje stereotyp, że świerzb może występować tylko wśród ludzi o niskim poziomie higieny, często proces diagnozy jest długi. Często świerzbowiec mylony jest z alergią, dlatego ważne jest, aby po zaobserwowaniu zmian i ich nasilającym się charakterze udać się do dermatologa. Właściwą diagnozę może postawić po obejrzeniu zmian skórnych i wywiadzie.
Leczenie zakażeniem świerzbowcem powinno obejmować wszystkich domowników (nawet tych, u których nie występują objawy). U dorosłych, jak i dzieci stosuje się zewnętrzne leki przeciw świerzbowi w postaci płynów, szamponów, kremów lub maści. Lekiem pierwszego wyboru jest permytrycyna – krem o stężeniu 5 proc. W leczeniu świerzbu stosuje się również preparaty zewnętrzne gotowe (zawierające benzoesan benzylu lub krotamiton) lub recepturowe (zawierające permetrynę, benzoesan benzylu i krotamiton), a także preparaty recepturowe zawierające siarkę. Permetryna jest jednym z najskuteczniejszych i najbezpieczniejszych preparatów przeciwko świerzbowi, jedynym działającym na wszystkie jego postacie: dorosłe, larwy i jaja.
W dotychczasowych badaniach potwierdzono dużą skuteczność (do 92,5% wyleczeń) i bezpieczeństwo takiego postępowania. Preparat z permetryną (5%krem) nakłada się na całą powierzchnię skóry z pominięciem głowy (tylko u dorosłych), ze zwróceniem szczególnej uwagi na fałdy, przestrzenie międzypalcowe i okolice narządów płciowych. Działanie to powtarza się zazwyczaj przez 3 kolejne dni. Kurację należy powtórzyć po 7 dniach. Profilaktycznie leczy się również domowników. Do tego celu używa się jednego z najstarszych preparatów przeciwko świerzbowi – benzoesanu benzylu. W sprzedaży jest dostępny jedynie 10% preparat. Preparat ten w postaci olejku stosuje się raz na 24 h po kąpieli przez 2 kolejne dni, kurację należy powtórzyć po 7 dniach.
Za najlepszy lek do stosowania u dzieci oraz kobiet w ciąży uważa się maść siarkową (6-10 proc.). Uważa się, że chory przestaje zarażać już po 1–2 dniach odpowiedniej terapii. Warto pamiętać, że w większości przypadków świerzb łatwo poddaje się leczeniu. Świerzb nieleczony może trwać bardzo długo i nie obserwuje się samowyleczenia.
W leczeniu świerzbu ważne jest również, aby pościel oraz odzież chorego wyprać w temperaturze ponad 60 stopni i wyprasować. Te części garderoby, których nie można wyprać należy szczelnie zapakować i odłożyć na dwa tygodnie.
Świerzb tak jak inne choroby zakaźna wymaga szybkiej i właściwej diagnostyki. A taką może wykonać tylko lekarz, który dobierze odpowiednie leczenie.
