Alergia na pyłki kwitnących na wiosnę roślin to dolegliwość coraz większej liczby osób. Szacuje się, że na alergiczny nieżyt nosa w wielu krajach rozwiniętych cierpi 10–30% populacji ogólnej. Na wiosnę jest najgorzej. Kichanie, świąd nosa, wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, bóle głowy, upośledzenie węchu i objawy spojówkowe, duszności to dolegliwości, które towarzyszą w tym czasie alergikom. I za tę wiosenną alergie nie są odpowiedzialne tylko pyłki.
Definicja
Termin „alergia” został użyty po raz pierwszy w 1906 roku przez Klemensa von Pirqueta, stanowi on połączenie dwóch słów greckich: allos – ‘różne’, ‘zmienne’, i ergos – ‘działanie’, ‘reakcja’. Obecnie pod tym pojęciem rozumiemy nadmierną, swoistą odpowiedź immunologiczną na czynniki zewnętrzne, która prowadzi do wystąpienia objawów chorobowych.
Alergen nie jedno ma imię
Alergiczny nieżyt nosa dzielony jest na przewlekły i okresowy . Mogą go wywołać różne czynniki. Roztocze kurzu oraz alergeny pyłku roślin o długim okresie pylenia (np. trawy, bylica) i alergeny naskórkowe zwierząt, odpowiedzialne zazwyczaj za przewlekły alergiczny nieżyt nosa. Okresowy alergiczny nieżyt nosa wywołują najczęściej alergeny pyłku roślin o krótkim okresie pylenia (np. leszczyna). Nasilenie objawów jest ściśle uzależnione od stopnia ekspozycji na alergen sprawczy i stężenia tego alergenu w otoczeniu. Poszczególne rośliny pylą jednak z różną intensywnością i w różnych okresach.
Roztocza aktywują się w kwietniu i maju
Roztocza są stale obecne w środowisku domowym, jednak w większości krajów europejskich stwierdza się dwa szczyty ich zwiększonego występowania – w okresach wrzesień/październik oraz kwiecień/maj. Chorzy uczuleni na roztocza mają objawy alergii przez cały rok z zaostrzeniami w okresie wzrostu ich występowania. Poza tym u tych osób objawy nasilają się również w okresie zwiększonej wilgotności powietrza. Zaobserwowano, że do wystąpienia objawów alergii u dziecka wystarczy obecność 100 roztoczy w 1 g kurzu (lub 2 μg w 1 g kurzu). Przy obecności 500 roztoczy w 1 g kurzu (lub 10 μg głównego alergenu D. pteronyssinus – Der p 1) ryzyko późniejszego rozwinięcia się astmy u uczulonej osoby wzrasta pięciokrotnie. Im większa jest ilość roztoczy w gramie kurzu, tym wcześniej występuje epizod świszczącego oddechu.
Pyłki roślin – czas wiosenny to ich raj
Pyłki roślin to pierwsze zidentyfikowane alergeny. Biologicznie alergeny pyłków roślin są męską komórką rozrodczą, charakteryzującą się dużą trwałością i odpornością na czynniki zewnętrzne. Pyłki mogą być przenoszone przez wiatr a także przez owady. Do najczęściej uczulających należą pyłki traw, chwastów i drzew. Alergeny pyłku traw są najczęstszą przyczyną pyłkowicy w Polsce. Główny okres pylenia traw w Polsce przypada na drugą połowę maja, czerwiec i pierwszą połowę lipca. Jeśli chodzi o chwasty to do uczulających należą: bylica, babka, szczaw, komosa, pokrzywa, ambrozja. W Polsce wśród chwastów najwyższą aktywność alergogenną ma bylica, kwitnąca późnym latem. Do najbardziej uczulających należą: leszczyna (kwitnie koniec stycznia – początek lutego), olcha zakwita w luty-kwiecień, brzoza – kwitnie (kwiecień – maj). Pyłek brzozy jest po pyłku traw najczęstszą przyczyną alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i spojówek.
Zarodniki grzybów pleśniowych – sporo ich w okresie letnio-jesiennym
Mają one zdolność do wytwarzania dużej ilości spor odpowiedzialnych za pojawienie się uczuleń. Należą do grupy alergenów całorocznych, chociaż wysokie stężenia osiągają głównie w okresie letnio-jesiennym. Związane jest to z cyklem występowania zarodników grzybów w powietrzu. Spory pleśni są małe (3-10 μm) i łatwo przedostają się do dolnych dróg oddechowych. Mogą wywoływać nieżyt nosa lub astmę. Z obserwacji wynika, że dzieci są bardziej wrażliwe na alergeny pleśni niż dorośli.
Alergia krzyżowa
U wielu osób uczulonych na alergeny wziewne np. na pyłki mogą pojawić się objawy alergii lub ją nasilać także po kontakcie z innym alergenem (np. jabłkiem). Okazuje się, że około 30 proc. chorych na alergię wziewną jest uczulonych również na niektóre pokarmy. Alergia krzyżowa spowodowana jest między innymi tym, że białka obecne w pyłkach roślin są prawie identyczne pod względem budowy chemicznej do niektórych alergenów pokarmowych. W takiej sytuacji nasz układ immunologiczny często się nie rozpoznaje różnic w budowie poszczególnych antygenów i taktuje je identycznie, atakując wszystkie podobne do siebie białka, co powoduje współwystępowanie objawów alergii. Najczęstsze alergiczne reakcje krzyżowe zachodzą przede wszystkim pomiędzy pyłkami roślin a niektórymi owocami i warzywami (np. brzoza-jabłko-marchew; bylica-arbuz-seler), i są diagnozowane zazwyczaj u chorych z objawami alergicznego nieżytu nosa i astmy oskrzelowej.
Objawy kliniczne alergii krzyżowej objawiają się zaburzeniami ze strony układu oddechowego: nieżyt nosa, kaszel, napady duszności oraz układu pokarmowego bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty. U osób uczulonych na pyłki roślinne po spożyciu reagujących z nimi krzyżowo owoców i/lub warzyw obserwuje się również tzw. zespół alergii jamy ustnej (ang. OAS – oral allergy syndrome). Jego objawy to: świąd, pieczenie, mrowienie w gardle, obrzęk warg i/lub podniebienia i/lub języka. W przypadku alergii wziewnej warto obserwować jakie rodzaje pokarmów, głównie surowych owoców i warzyw nasilają objawy i starać się jej eliminować.
