Ostatnio zadałam pytanie moim znajomym ile suplementów i leków przyjmują dziennie. Okazało się, że około 4, czyli tyle, co statystyczny Polak. Zapytałam też o interakcje między substancjami, które przyjmują oraz żywnością i jej składnikami: tłuszczem, błonnikiem, kawą, cytrusami, produktami mlecznymi. Na ich twarzach pojawił się wyraz niezrozumienia i zdziwienia. W czym rzecz?
Ryzyko interakcji rośnie wraz z ilością przyjmowanych leków
Coraz częściej lekarze i badacze zwracają uwagę na niekorzystne interakcje leków z żywnością. Wiadomo już, że tego typu interakcje mają miejsce bardzo często i mogą prowadzić do powikłań (np. zaburzenia rytmu serca i przewodzenia). Konsumujemy coraz większą ilość leków, suplementów diety a w naszym menu znajduje się wiele różnych składników. Ryzyko interakcji między lekami a żywnością pojawia się już przy zażywaniu 2 leków – jest prawdopodobna, przy 3 lekach – interakcja zachodzi często, 4 – leki i więcej – interakcja jest nieunikniona.
Wchłanianie leku
Prawdopodobnie najwięcej z poznanych interakcji zachodzi na etapie wchłaniania leku. Występuje to wtedy, gdy jest spożywany z posiłkiem, w jego trakcie lub kilkudziesięciu minut po spożyciu pokarmu. Skutki interakcji z żywnością mogą powodować:
- zmniejszenie wchłaniania leku (np. zmniejszenie stężenia leku),
- zwiększenie wchłaniania leku (silniejsze działanie leku, przyśpieszenie działania leku),
- zwiększenie wydalania leku (zmniejszenie działanie leku),
- synergizm (zwiększenie działania leku, możliwość zwiększenia toksyczności),
- antagonizm (zmniejszenie działania leku).
Interakcje leków z żywnością
Poszczególne grupy leków lub konkretne leki mogą wchodzić w interakcje z tłuszczami, produktami zawierającymi duże ilości jonów wapnia (mleko, przetwory mleczne, kefir, jogurt, ser twarogowy), z błonnikiem (produkty o dużej zawartości błonnika), sokiem grejpfrutowym i zawartymi w nim składnikami oraz z kofeiną. Ryzyko wystąpienia interakcji leków z żywnością jest bardziej prawdopodobne u osób, których dieta jest źle zbilansowana, czyli jakieś produkty są spożywane w nadmiarze a inne w zbyt małych ilościach.
Przykłady interakcji leków i żywności
Sok grejpfrutowy a leki
Sok grefjrutowy to bogate źródło witaminy C, potasu, flawonoidów. To właśnie niektóre flawonoidy i furanokumaryny są odpowiedzialne za interakcje. Spożycie soku bezpośrednio po podaniu leku może spowodować zaburzenie metabolizmu niektórych leków w wątrobie/jelicie cienkim, co może skutkować wzrostem ich stężenia we krwi i zatruciem. Soku z grejpfrutów nie powinno pić się w czasie przyjmowania:
- leków przeciwhistaminowych (np. Astemizol)
- leków obniżających poziom cholesterolu we krwi (statyny)
- leków przeciwciśnieniowych z grupy blokerów kanału wapniowgo (np. Nifedypina, Isoptin,)
- leków uspakajających (Dormicum, Relanium) i przeciwdepresyjnych z grupy benzodiazepin
- leków stosowane w chorobie refluksowej żołądka
- leków stosowanych po przeszczepach
- leków przeciwwirusowych (sankwinawir)
- leków przeciwdrgawkowych (karbamazepina – Tegretol, Neurotop Retard, Amizepin).
Mleko, produkty mleczne a leki
Mleko, sery, jogurty to produkty zawierające duże ilości jonów wapnia. Mogą one zmniejszać lub całkowicie uniemożliwić wchłanianie niektórych leków. Tworzą z nimi sole wapnia, które są nie rozpuszczalne w wodzie. To może prowadzić do braku efektów terapeutycznych. Produktów mlecznych nie powinno się spożywać w czasie przyjmowania:
- antybiotyków: Tetracyklinum i Doxyxyclinum (produkty zawierające wapń mogą nawet 4 krotnie zmniejszyć ich stężenie we krwi)
- chemioterapeutyków np. Ciprobay, Cipronex,Nolicin
- Ostendronu – leku stosowanego w leczeniu osteoporozy i hiperkalcemii nowotworowej
- Biaskodylu – leku przeczyszczającego.
Posiłki wysokotłuszczowe a leki
Zawartość tłuszczów w posiłkach może wpływać na zwiększenie wchłaniania niektórych leków a także wchodzić z tłuszczami w inne 
interakcje i powodować działania niepożądane. Kiedy jecie posiłek wysokotłuszczowy (np. potrawy smażone na tłuszczu) zachowajcie przynajmniej dwugodzinną przerwę między tym posiłkiem a przyjęciem leku. Oto leki, które mogą wchodzić w interakcje z tłuszczami:
- leki przeciwpasożytnicze (np. Zentel, Vermox)
- leki rozszerzające oskrzela (Euphyllin, Teophylium)
- leki przeciwdepresyjne (Amitryptylium, Imipramin)
- β – adrenolityki (Bisocard, Propranolol, Metocard).
Błonnik a leki
Produkty wysokobłonnikowe są zazwyczaj wskazane dla naszego zdrowia. Błonnik pokarmowy nie ulega trawieniu i wchłanianiu w przewodzie pokarmowym, wypełnia on jelita, pobudza perystaltykę i tworzy doskonałe podłoże do rozwoju odpowiedniej mikroflory jelitowej. Trzeba pamiętać, że błonnik może wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, powodując zmniejszenie ich wchłaniania. Jeśli jest gorsze wchłanianie leku, jego stężenie jest mniejsze we krwi i może prowadzić do obniżenia działania terapeutycznego leku. Oto leki, które wchodzą z interakcje z błonnikiem:
- leki nasercowe (np. Digoxin, Bemecor)
- leki przeciwdepresyjne (np. Imipramin, Amitryptylinum)
- preparaty naparstnicy stosowane w niewydolności krążenia i zaburzeniach rytmu serca.
Kofeina a leki
Kawa lub inne napoje, które zawierają kofeinę spożywane w krótkich odstępach czasu z niektórymi lekami, mogą prowadzić do tego, że reakcja organizmu na ten lek jest znacznie nasilona. Niektóre leki zawierają w swoim składzie także kofeinę.
Czyli zwiększamy ilość kofeiny we krwi. Mogą wtedy wystąpić typowe objawy przedawkowania kofeiny np. ból głowy, bezsenność, zaburzenia koncentracji uwagi, kołatanie serca, zaburzenia rytmu serca, i drażliwość. Dużą zawartość kofeiny mają np. Kofex, Panadol Extra, Apap, Cofevit.
Kofeina zawarta w kawie, coca-coli, energy drinkach, czy pepsi, może zwiększyć działanie przeciwbólowe np. Aspiryny czy Pabialginy.
Jak niwelować interakcje między lekami a żywnością
Aby niwelować interakcje między lekami a żywnością, przerwa między przyjęciem leku a wyżej wymienionymi składnikami żywności powinna być co najmniej 2 godziny przed przyjęciem leku i co najmniej 1 godzinę po przyjęciu leku. Wszystkie leki popijajcie wodą! Zawsze warto zapoznać się z ulotką leku i dopytać lekarza lub farmaceutę o możliwe interakcje.
