Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, że nasz organizm musi być w ciągłej gotowości do obrony. Obrony przed patogenami, wirusami, bakteriami, toksynami, zanieczyszczeniami itd. Każdy oddech, kęs pokarmu może być nośnikiem tych niekorzystnych dla nas substancji. Ale spokojnie, Matka Natura wyposażyła nas w wiele mechanizmów ochronnych. Jednym z nich jest śluzówka. To ona odpowiada za to, żeby odpowiednio wcześnie zidentyfikować i zneutralizować patogeny zanim przejdą dalej i narobią problemów. Niebagatelne znaczenie dla odporności całego organizmu ma GALT, czyli system odpornościowy błon śluzowych jelit.
MALT i błony śluzowe
MALT to system odpornościowy błon śluzowych całego organizmu. W jego skład wchodzi szereg elementów. Najważniejsze z nich to: NALT – system błon śluzowych nosa i gardła, BALT – system błon śluzowych oskrzeli, GALT – system błon śluzowych jelit.
W naszym organizmie wszystko jest powiązane. Utrzymanie homeostazy, czyli równowagi to zadanie nadrzędne. Błony śluzowe odgrywają ogromną rolę w tym, jakże trudnym przedsięwzięciu. Są one barierą oddzielającą środowisko wewnętrzne organizmu od świata zewnętrznego. Są niejako bramą, zaporą z mechanizmem obronnym gwarantującym utrzymanie równowagi w organizmie. Błona śluzowa to charakterystyczna wyściółka niektórych narządów. Jest ona częścią przewodów i jamistych narządów wewnętrznych. Warto wiedzieć, że w zależności od lokalizacji ma inną budowę i skład mikrobioty.
Błony śluzowe przewodu pokarmowego
Chcąc nie chcąc poprzez układ pokarmowy stykamy się z światem zewnętrznym. Łącznikiem jest oczywiście pokarm, a w nim cały mikroświat zarówno ten dobry dla nas jaki i ten toksyczny, pełen zanieczyszczeń, mikroorganizmów, łącznie z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Aby bronić organizm błona śluzowa wytworzyła struktury i mechanizmy tworzące barierę chroniącą wrażliwe środowisko wewnętrzne przed substancjami potencjalnie szkodliwymi dostarczanymi z otoczenia. W tym celu wykształcił się układ odpornościowy (GALT), w skład którego wchodzą:
- Grudki chłonne – skupiska limfocytów, głównie w jelicie cienkim, ale także w okrężnicy
- Kępki Peyera – to one inicjują miejscową odpowiedź odpornościową i występują jako skupiska białych ciałek krwi głównie w jelicie krętym oraz czczym dwunastnicy
- Błona śluzowa pokryta śluzem – odpowiedzialna za kontrolę tego, co przechodzi przez jelita do organizmu
- Mikrobiota jelitowa – czyli całe mnóstwo mikroorganizmów zasiedlających jelita i cały układ pokarmowy.
Bariera jelitowa
Nasze zdrowie zależy w dużej mierze od jej prawidłowego funkcjonowania. To ona umożliwia wchłanianie substancji odżywczych, witamin, soli oraz wody, jednocześnie hamuje przenikanie drobnoustrojów chorobotwórczych. Składają się na nią takie elementy, jak: kwaśne pH soku żołądkowego, enzymy proteolityczne, lizozym, laktoferyna, śluz, defensyny, sIgA oraz fizjologiczna mikrobiota jelitowa. Dla naszego zdrowia bardzo istotne jest utrzymanie szczelności jelitowej. Bez niej do organizmu dostają się toksyny prowadzące w konsekwencji do przewlekłego stanu zapalnego, a on jak coraz częściej udowadniają badania odpowiedzialny jest za wiele chorób. Cały system wychwytywania i unicestwiania niechcianych drobnoustrojów w przewodzie pokarmowym to skomplikowane mechanizmy, połączenia, interakcje, działania wyspecjalizowanych białek, soku żołądkowego, śluzu. W przewodzie pokarmowym każdy ma swoje zadania i funkcje. Na przykład w śluzie dochodzi do bezpośredniego kontaktu komórek układu odpornościowego w obrębie GALT z antygenami, takimi jak np. bakterie, składniki pokarmowe. Niebagatelną rolę odgrywa też tu mikrobiota jelitowa. Jej ciągły kontakt z GALT wywiera znaczący wpływ na kształtowanie odpowiedzi immunologicznej.
Mikrobiota jelitowa
Na temat jelit i mikrobioty słyszymy bardzo dużo. Ostatnia dekada to czas, kiedy powiększająca się wiedza na temat roli mikrobioty jelitowej (ale nie tylko) zmienia postrzeganie zdrowia człowieka i jego chorób. My i mikrobiota to jedno. Mikrobiota wpływa zarówno na komórkową, jak i humoralną odpowiedź immunologiczną błony śluzowej przewodu pokarmowego. Faktem jest, że bez istnienia bakterii jelitowych układ odpornościowy człowieka nie funkcjonuje prawidłowo. Wpływ mikrobioty jelitowej na rozwój bariery immunologicznej dokumentują badania eksperymentalne na zwierzętach pozbawionych bakterii jelitowych, tzw. „germ free”. Dowiedziono, że zwierzęta te mają dużo słabiej rozwinięty układ odpornościowy, a w związku z tym większą podatność na infekcji.
Dbałość o odporność to dbałość o śluzówkę i mikrobiotę
Jak się okazuje wszystkie śluzówki w obrębie NALT, GALT, BALT są ze sobą połączone. Najwięcej śluzówki jest w jelitach i ogromne znaczenie dla jej zdrowia ma mikrobiom jelitowy. Jak widomo, śluzówka lubi odpowiednie nawilżenie, a także utrzymanie odpowiedniego składu mikrobioty. To bakterie zawiadują stanem śluzówki. Ważnym elementem profilaktyki i dbania o układ odpornościowy i odporność śluzówką jest dieta zbilansowana dieta, dbanie o dobry sen w odpowiednich godzinach, ruch na świeżym powietrzu z oraz probiotykoterapia.
