Jajniki, czyli gonady żeńskie – brzmi pięknie, ale co to oznacza? Jajniki są częścią żeńskiego systemu reprodukcyjnego. Każda kobieta ma je dwa – tak przynajmniej jest to zaplanowane. Jajniki kształtami i rozmiarem przypominają duże migdały. Mają około 4 cm długości i usytuowane są po obu stronach macicy w okolicy zwanej jamą jajnika. Są utrzymywane w miejscu za pomocą więzadeł łącznotkankowych przymocowanych do macicy, ale nie są bezpośrednio połączone z resztą żeńskiego układu rozrodczego tak, jak np. jajowody.
Dlaczego są takimi ważniakami w naszym organizmie?
Jajniki mają dwie główne funkcje rozrodcze w ciele kobiety. Są swoistym dyktatorem płodności. Wytwarzają komórki jajowe gotowe do zapłodnienia oraz produkują hormony rozrodcze: estrogen i progesteron.
Ale, żeby nie było tak pięknie – jajniki nie mają władzy absolutnej nad naszą płodnością! Ich funkcjonowanie kontroluje podwzgórze poprzez wydzielanie hormonów gonadotropowych, które wysyłają wiadomości do przedniego płata przysadki mózgowej. Ona ma za zadanie wytworzyć hormon luteinizujący (LH) oraz folikutropowy (FSH). Hormony te przenoszone są do krwiobiegu w celu kontroli cyklu menstruacyjnego.
Jajniki uwalniają komórkę jajową mniej więcej w połowie każdego cyklu miesiączkowego, ale zawsze jest to 14 dni przed miesiączką. Zwykle podczas jednego cyklu menstruacyjnego uwalniana jest tylko jedna komórka jajowa.
Co może pójść nie tak z jajnikami?
Wszelkie schorzenia, które uniemożliwiają prawidłową pracę jajników, mogą zmniejszać płodność kobiety. Naturalnie jajniki przestają funkcjonować w czasie menopauzy. To zazwyczaj następuje około 50 roku życia. Jeżeli zdarzy się wcześniej, przed 40 rokiem życia, nazywane jest przedwczesną niewydolnością jajników.
Czy wiesz, że...
Czy wiesz, że dziewczynka rodzi się z wszystkimi komórkami jajowymi jakie kiedykolwiek będzie miała. Szacuje się, że tych komórek jest około dwóch milionów, ale do czasu osiągnięcia dojrzałości liczba jajeczek przechowywanych w jajnikach dziewczynki zmniejsza się do około 400 000. Od dojrzewania do menopauzy tylko około 400-500 komórek jajowych osiągnie dojrzałość, uwolni się z jajnika (w procesie zwanym owulacją) i będzie można je zapłodnić.
W miarę upływu czasu, liczba pęcherzyków w jajniku zmniejsza się i obniża się poziom estrogenów, wtedy też zaczyna się okres zwany menopauzą.
Najczęściej występującą przypadłością związaną z nieprawidłowym funkcjonowaniem jajników jest zespół policystycznych jajników, który dotyczy około 5-10% kobiet w wieku reprodukcyjnym. Wszelkie nieprawidłowości, które powodują utratę normalnego rozwoju jajników takie jak zespół Turnera, mogą spowodować nieprawidłowe funkcjonowanie jajników i utratę płodności kobiety. Jajniki mogą też zostać zaatakowane przez komórki nowotworowe lub zostać uszkodzone przez leczenie innych schorzeń, w szczególności po chemioterapii lub radioterapii.
Powody nieprawidłowej pracy jajników
Jeśli kobieta przestaje mieć miesiączki w okresie reprodukcyjnym, może to być spowodowane wieloma czynnikami. Należą do nich podwzgórzowy brak miesiączki, który może być spowodowany przez zbyt chudą budowę ciała, regularne ćwiczenia o bardzo dużej intensywności i stres psychiczny. W takich przypadkach płodność można przywrócić, poprzez zmniejszenie intensywności ćwiczeń, przyrost masy ciała oraz terapię psychologiczną. Ponadto na prawidłowe funkcjonowanie jajników mają wpływ zaburzenia przysadki mózgowej, ponieważ brak hormonów normalnie uwalnianych z przysadki zmniejsza stymulację wytwarzania hormonów jajnikowych oraz rozwój pęcherzyków w jajnikach. Kolejnym przykładem choroby mającej wpływ na prawidłową pracę jajników jest nadczynność tarczycy.
Warto zauważyć, że zaburzenie pracy jednego narządu wpływa na pracę kolejnego. Bardzo ważne jest utrzymywanie równowagi w organizmie dzięki, której nie tylko jajniki będą prawidłowo funkcjonowały. Prowadzenie zdrowego trybu życia oraz wprowadzenie zbilansowanej diety na pewno przyczyni się do sprawnego działania naszego organizmu.
Pamiętaj przynajmniej raz w roku przebadaj się u ginekologa!
