Już samo połączenie komórki jajowej i plemnika jest czymś niesamowitym. Późniejsze podziały, a następnie prawidłowy rozwój płodu stawiają przed „zwykłym śmiertelnikiem” masę pytań, na które niekiedy nie ma jednoznacznej, prostej odpowiedzi.
Czy zastanawialiście się kiedyś dlaczego układ odpornościowy matki nie odrzuca płodu, który jest dla niej semiallogeniczny - czyli zawiera 50 % obcych komórek? Jeżeli tak, to witam w grupie i zapraszam do dalszej lektury.
O prawidłowym przebiegu ciąży decyduje cały szereg mechanizmów nie tylko w organizmie małego rozwijającego się człowieka, ale przede wszystkim w organizmie matki. W łożysku zachodzą niezwykłe zjawiska immunologiczne, które są unikatowe tylko dla tego narządu.
Rozumienie immunologi ciąży zostało w większości ukształtowane przez błędne wyobrażenia z badań na modelach nieciężarnych. Jednym z takich modeli jest model gospodarz – przeszczep, który do niedawna był paradygmatem i przynosił odpowiedzi dotyczące immunologi rozrodu. Proponowane przez naukowców były również hipotezy o niedojrzałości antygenowej płodu, immunosupresji u matki podczas ciąży czy istnienia bariery immunologicznej w postaci łożyska. Żadna z tych teorii nie okazała się w pełni słuszna, jednak wpłynęły one na postęp badań dotyczących zjawisk immunologicznych, które umożliwiają prawidłowy rozwój płodu w organizmie matki.
Wczesne etapy ciąży
Zapłodnienie komórki jajowej odbywa się najczęściej w jajowodzie. Komórki rozwijającej się blastocysty – bo tak właśnie na początku nazywa się zapłodniona komórka jajowa – różnicują się w trofoektodermę, z której powstaje łożysko oraz w węzeł zarodkowy, z którego powstaje płód.
Następny etap to przekształcenie części trofoektodermy w trofoblast, który będzie otaczał zarodek. Po około tygodniu od zapłodnienia dochodzi do implantacji, czyli zagnieżdżenia zarodka w błonie śluzowej macicy. To właśnie ten etap jest kluczowy dla prawidłowego rozwoju ciąży. Zagnieżdżający się zarodek całkowicie wnika w warstwę komórek nabłonkowych śluzówki macicy. Powstaje reakcja przypominająca reakcję zapalną, co prowadzi do przekształcenia się śluzówki macicy w doczesną – czyli specjalną błonę śluzową macicy występującą tylko i wyłącznie w okresie ciąży, która jest odpowiedzialna za wytworzenie wielu hormonów. Ta nieswoista reakcja zapalna odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju łożyska, powodując lokalne wytwarzanie cytokin, które pobudzają wzrost i różnicowanie zarówno komórek matczynych jak i komórek płodowych. Najważniejsze na tym etapie jest współdziałanie komórek trofoblastu z doczesną. Prawidłowy przebieg ciąży jest rezultatem odpowiedniego wyważenia między głębokością penetracji trofoblastu w tkanki matki oraz „dopasowanej” do tego procesu odpowiedzi układu immunologicznego matki. Ale nie tylko układ odpornościowy matki decyduje o być, albo nie być Waszych przyszłych dzieci, one już na tak wczesnym etapie, a dokładnie komórki trofoblastu, dysponują szeregiem mechanizmów chroniących je przed działaniem układu odpornościowego matki.
W drugiej połowie każdego cyklu menstruacyjnego w endometrium macicy gromadzą się charakterystyczne komórki NK, nazywane maciczne komórki NK – uNK. Zaraz po implantacji, do doczesnej napływa bardzo duża ilość tych komórek. Zjawisko to jest możliwe dzięki zwiększonej produkcji progesteronu. Komórki te przebywają w doczesnej przez cały I trymestr ciąży, stopniowo zanikając prawie do zera w momencie porodu. Dlatego też uważa się, że komórki te odgrywają niesamowicie ważną rolę w rozwoju oraz prawidłowym unaczynieniu łożyska, czyli do około 20 tygodnia ciąży.
Komórki ojca w organizmie matki
Jak to jest, że komórki ojca, czyli Waszego partnera nie są odrzucane przez Wasze organizmy? Otóż w trakcie ciąży dochodzi do przejściowego zahamowania systemowej odpowiedzi przeciw antygenom ojcowskim, czyli po prostu tolerujecie obce komórki w swoich organizmach. Sytuacja wraca do normy zaraz po porodzie. Pytanie więc jest takie, czy organizm nie widzi tych komórek czy tylko udaje. Odpowiedź jest zaskakująca, ponieważ specyficzne rozpoznanie obcych dla matki antygenów pochodzenia ojcowskiego jest niezbędne do prawidłowego zagnieżdżenia zarodka w ścianie macicy oraz do jego dalszego rozwoju.
Czy wiesz że...?
W III trymestrze do krążenia matki dostaje się kilka gramów płodowego DNA dziennie – czyli około 6 % DNA izolowanego z krwi ciężarnej kobiety to materiał genetyczny waszych jeszcze nienarodzonych dzieci.
Natura jest niezwykła – prawda? Jest jeszcze wiele mechanizmów immunoregulujących w ciąży, aby jednak je opisać trzeba by było stworzyć książkę, a nie tylko pojedynczy artykuł.
Zachęcamy Was do lepszego poznawania swoich organizmów oraz zrozumienia jak wiele pracy jest potrzebne ze strony organizmu do przeprowadzenia jednego, chociaż bardzo skomplikowanego procesu.
