Problemy z nauką w szkole, przemęczenie, rozproszenie, ciągłe niewyspanie, bóle głowy, problemy z koncentracja, dłuższym skupieniem i pamięcią, wybuchy złości, apatia, depresyjność , brak autorytetów – to cechy, które zaczynają charakteryzować dzieci i młodzież. Psychiatrzy i psychologowie coraz częściej diagnozują ADHD, zaburzenia zachowania, zaburzenia lękowe, nerwice, depresje. Dr. Victoria Dunckley – amerykańska psychiatra już 2012 roku zaczęła zastanawiać się, czy te diagnozy są słuszne, czy może te problemy wynikają z przebodźcowania i nadmierną stymulacją wynikającą z korzystania z urządzeń elektronicznych. Według niej za wiele dolegliwości psychicznych dzieci i młodzieży odpowiada zespół stresu elektronicznego. Pojęcie to opisała i jednocześnie zaproponowała rozwiązania, które mogą pomóc w walce z problemami naszych dzieci.
Dr. Victoria Dunckley ma wątpliwości
Dr. Victoria Dunckley jako psychiatra dziecięcy przez lata słuchała wielu rodziców, którzy opowiadali przejmujące historie o swoich dzieciach, ich problemach w szkole z nauką i niskimi ocenami, o niezdolności do skupienia się, o całkowitym nieposłuszeństwie wobec autorytetów i napadach niekontrolowanej złości. Historie o złym i agresywnym zachowaniu stają się powszechne, wiedzą o tym świetnie psychologowie i nauczyciele, a także psychiatrzy. Liczba rozpoznań ADHD wzrosła o prawie 800% od 1980 roku. Dr Dunckley zaczęła zastanawiać się czy te diagnozy są słuszne. Może jest coś, co powoduje te wszystkie problemy, coś co nieoczekiwanie wkradło się w nasze życie powodując zmiany w mózgach dzieci? W ciągu kilku lat badań i obserwacji dr Dunckley przedstawił ideę „zespołu stresu elektronicznego” wywołanego przebodźcowieniem wysokimi technologiami. Stwierdziła, że „nienaturalnie stymulujący charakter elektronicznego ekranu – niezależnie od treści, jakie on wnosi – ma zły wpływ na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne”. Ze względu na swój nadmiernie pobudzający charakter ekrany obciążają układ nerwowy, co może powodować obniżenie samoregulacji i mniej efektywne radzenie sobie ze stresem. To może objawiać się poddenerwowaniem, przygnębieniem, nadmiernymi napadami złości, niską tolerancją na frustrację, zachowaniami buntowniczymi, niedojrzałością, słabym kontaktem wzrokowym, bezsennością lub snem bez regeneracji, trudnościami w nauce, i słabą pamięć krótkotrwałą. Wszystkie te objawy są problemami, które naśladują objawy ADHD lub innych zaburzeń psychicznych.
Kilka pojęć do przemyślenia
Kontakt z ekranem jest dziś „naturalną” częścią naszego życia. Nie wyobrażamy sobie wieczoru bez obejrzenia filmu, przejrzenia FB, czy scrollowaniu wiadomości. Ale te niby nic nieznaczące zachowania mogą stać się podwaliną zespołu stresu elektronicznego. Aby lepiej zrozumieć w czym rzecz, warto poznać kilka definicji. Oto one:
- Interaktywny czas ekranowy oznacza wykonywanie czynności za pośrednictwem urządzeń elektronicznych. Np. przeglądanie i wymiana reakcji na mediach społecznościowych, szukanie informacji w Internecie, granie w gry komputerowe, online, gry video, odpowiadanie na e-maile, uczestnictwo w webinarach, e-learningach, przeglądanie Internetu w poszukiwaniu filmów, „skakanie” po kanałach w poszukiwaniu filmów, oglądanie krótkich (poniżej 5 minut) filmów w internecie.
- Pasywny czas ekranowy oznacza oglądanie dłuższego (powyżej 10 minut) filmu na dużym ekranie.
- Pobudzający czas ekranowy to oglądanie filmów mocno pobudzających układ nerwowy ze względu na ciągłe aktywowanie odruchu walcz-uciekaj („zastrzyki” adrenaliny dostarczane przez horrory lub dynamiczne filmy akcji) lub pornografia, pobudzająca seksualnie i dostarczającą nienaturalnie wysokiego i nienaturalnie częstego wyrzutu dopaminy, rozregulowująca układ nagrody.
Układ nerwowy i ekrany
Ciągła interakcja za pośrednictwem urządzeń elektronicznych przeciąża system nerwowy, wprawiając go nieustannie w stan „walcz lub uciekaj”. To moment, kiedy następuje przebodźcowienie (szczególnie szkodliwe dla nieukształtowanego w pełni i plastycznego układu nerwowego dzieci i młodzieży do 23 r.ż.) Problematyczne dla naszego układu nerwowego jest nadmierne stymulowanie układu nagrody przez bodźce dostępne za pośrednictwem mediów elektronicznych – nienaturalnie wysoki poziom sukcesów w grach i mediach społecznościowych, sztuczne pobudzanie układu nagrody przez pornografię internetową. Rezultatem przestymulowania układu nagrody jest redukcja receptorów dopaminy – a zatem – obniżenie poziomu odczuwanej przyjemności będącej pierwotnie rezultatem zachowań online, przy jednoczesnym powstaniu przymusu powtarzania tych zachowań.
Zespół Stresu Elektronicznego
Jest to zaburzenie rozregulowania, czyli braku zdolności dziecka czy dorosłego do modulowania swojego nastroju, uwagi i poziomu pobudzenia w zdrowy sposób. Bodźce płynące z ekranu włączają układ nerwowy w tryb „walcz lub uciekaj”. Gdy jest to często, następuje rozregulowanie i dezorganizacja układu hormonalnego i nerwowego – tworzenie lub wzmacnianie zaburzeń typu ADHD, depresja itp. Mniej podatne dzieci mogą doświadczać „subtelnego” uszkodzenia – rezultatem jest chroniczna drażliwość, zaburzenia koncentracji uwagi, ogólny marazm, apatia, stan bycia jednocześnie pobudzonym i zmęczonym.
Lekarstwo dr Dunkley na zespół stresu elektronicznego – detoks cyfrowy
Dr V. Dunckley sugeruje rozwiązanie, które w jej praktyce okazało się skuteczne. Proponuje „cyfrowy post” – cyfrowy detoks, podczas których należy zrezygnować z korzystania z urządzeń elektronicznych, takich jak smartfon, tablet, laptop, komputer na okres min 3 tygodnie. W ramach detoksu cyfrowego wyeliminowany (lub znacznie zredukowany) zostaje interaktywny czas ekranowy. Celem dektoksu cyfrowego jest pozwolenie układowi nerwowemu na powrót do optymalnego stanu, przywrócenie naturalnych poziomów wydzielania neuroprzekaźników i hormonów. Detoks cyfrowy musi zostać starannie przygotowany i przemyślany. Niezbędne jest też wsparcie dla osób, które się go podejmują, często włącza się terapię poznawczo-behawioralną. W Polsce problemem zespołu stresu elektronicznego i detoksu cyfrowego zajmuje się psycholog Bogna Białecka.
Przed nami weekend, może warto zostawić w domu wszystkie ekrany i wybrać się na spacer do parku lub lasu. Redukcja stresu murowana.:).
