Często martwimy się, zbyt małą ilością żelaza. Osoby o bladej skórze często słyszą: “chyba masz anemię, musisz więcej spożywać żelaza”. Wiele osób chętnie sięga po suplementy diety z żelazem. Pewnego dnia wykonujemy badania i okazuje się, że zamiast niedoborów w naszej krwi wykryto nadmiar żelaza. Pojawia się pytanie skąd i dlaczego? Oto możliwe przyczyny, które warto sprawdzić i zastanowić się nad objawami, które możemy połączyć z nadmiarem żelaza. Pierwsze badanie, gdzie normy wskazują zachwianie to za mało. Trzeba przyjrzeć się tematowi bliżej.
Gdy jest za dużo żelaza we krwi
Kumulacja żelaza we krwi początkowo może nie dawać żadnych objawów. Odkłada się on powoli w narządach i tkankach, powodując powolne ich zniszczenia. Objawy są niespecyficzne i często nie kojarzone z nadmiarem żelaza. Osoba z nadmiarem żelaza może odczuwać przewlekłe zmęczenie, osłabienie, nadmierną senność, cierpieć na wypadanie włosów (łysienie) lub osłabienie paznokci, bóle brzucha, głowy, mięśni, często tych w dłoniach. Jeżeli żelaza w organizmie jest za dużo to zaczyna on brać udział w procesie tworzenia wolnych rodników, które wywołują stres oksydacyjny. Zbyt wysoki poziom żelaza we krwi może powodować wiele chorób, a wśród nich choroby wątroby, takie jak marskość, zwłóknienie, cukrzycę typu 2, zmniejszenie libido, impotencję, przedwczesną menopauzę i problemy z zajściem w ciążę, choroby serca. Osoby chore zauważają także, że ich skóra zmienia zabarwienie na brązowe oraz zanikają im włosy pod pachami. Zbyt wysoki poziom żelaza odpowiada również za chorobę wątroby zwaną hemochromatozą.
Normy żelaza we krwi
Normy żelaza są różne dla kobiet i mężczyzn. Dla kobiet wynosi 6,6-26 mmol/l (37-145 mg/dl) a dla mężczyzn 10,6-28,3 mmol/l (50-158 mg/100dl). Poziom żelaza jest zależny od wchłaniania w przewodzie pokarmowym oraz od magazynowania go w jelicie czy w organizmie. Ilość żelaza zależy także od produkcji hemoglobiny oraz od tego, jak szybko żelazo jest wydalane z organizmu.
Badania pomagające określić jak funkcjonuje gospodarka żelazem w organizmie
Samo badanie poziomu żelaza we krwi jest mało miarodajne. Podlega on wahaniom dobowym. Badania, które pokażą nam bardziej miarodajny obraz to badanie: badanie ferrytyny, które pokazuje zapas żelaza w organizmie jest to bardziej czuły marker, niż badanie żelaza we krwi. Warto też zbadać wolną transferrynę, utajoną zdolność wiązania żelaza UIBC i TIBC całkowitą zdolności wiązania żelaza. Jeśli pojawia się przypuszczenie występowania hemochromatozy warto, zrobić test genetyczny na wystąpienie mutacji w genie HFE: C282Y, H63D, S65C.
Potencjalne przyczyny zbyt wysokiego poziomu żelaza:
– nieprawidłowa dieta bogata w czerwone mięso, które zawiera spore ilości żelaza hemowego. To właśnie ta odmiana pierwiastka jest najlepiej przyswajalna przez organizm
– przedawkowanie żelaza w formie leków lub suplementów
– mutacja w genie HFE: C282Y, H63D, S65C, prowadząca do hemochromatyzy
Tajemnicza hemochromatyza, czyli niechciany związek żelaza i wątroby
Wiemy już, że zbyt duża ilość żelaza kumuluje się w wątrobie i trzustce. Hemochromatoza to inaczej genetyczna skłonność do gromadzenia żelaza w organizmie. Hemochromatoza występuje w naszej populacji u 1 na 200 osób. A nosicielem genu hemochromatozy jest nawet 1 na 8 osób Uszkodzony gen HFE sprawia, że organizm przyswaja zbyt dużo żelaza z pożywienia i nie potrafi się go pozbyć. Ta nadwyżka zaczyna zbierać się w narządach, co prowadzi do ich uszkodzenia. Dzieje się tak dlatego, że chory nie posiada naturalnej bariery chroniącej organizm przed przyswajaniem żelaza, gdy nie jest ono potrzebne. W efekcie każda ilość żelaza przyjmowana z pożywieniem jest wchłaniana i odkładana w narządach wewnętrznych: wątrobie, trzustce, przysadce mózgowej, sercu czy stawach. Za ten proces odpowiedzialne są mutacje w genie HFE: C282Y, H63D, S65C. Kiedy funkcje narządów zostaną zaburzone, dochodzi do rozwoju wielu schorzeń i objawów. Można zaobserwować: nieprawidłowe wyniki parametrów gospodarki żelazem we krwi (żelazo, ferrytyna, WST, TIBC), bóle stawów, często rozpoznane jako reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) lub choroba zwyrodnieniowa stawów; ogólne zmęczenie, a także obniżenie nastroju prowadzące do depresji; osteoporozę i osteopenię — osłabienie kości; wzrost tzw. prób wątrobowych — aminotransferaz (ALAT, AspAT); uszkodzenie wątroby prowadzące do marskości wątroby, a nawet raka wątrobowokomórkowego; uszkodzenie trzustki i w konsekwencji cukrzycę, która może prowadzić do insulinooporności (hemochromatoza jest również nazywana cukrzycą brunatną lub cukrzycą brązową); uszkodzenie przysadki mózgowej (u mężczyzn także uszkodzenie jąder) i wiążące się z tym zaburzenie gospodarki hormonalnej; impotencję, spadek libido, niepłodność, wczesną menopauzę; bóle brzucha i uszkodzenie dwunastnicy, często mylone z zespołem jelita drażliwego; brązowe zabarwienie skóry, koncentrujące się głównie w okolicach kolan i łokci; zaburzenia rytmu serca, chorobę mięśnia sercowego (kardiomiopatia), zaburzenia sercowo-naczyniowe.
Aby potwierdzić hemochromatyzę warto rozszerzyć diagnostykę i wykonać test genetyczny mutacje w genie HFE: C282Y, H63D, S65C.
