Koniec kresu życia

Życie każdej istoty biologicznej, ma swój kres. Śmierć jest składową losu ludzkiego, nie jest chorobą, choć to choroby są jedną z potencjalnych przyczyn umierania. Według medycyny, gdy choroba, wypadek czy nieunikniona starość rozpoczynają początek procesu umierania, jedynym możliwym leczeniem jest terapia paliatywna, której celem jest złagodzenie symptomów choroby, uniknięcie odczuwania bólu, czasem wsparcie psychiczne dla chorego i jego rodziny.

Z medycznego punkt widzenia, śmierć to stopniowe obumieranie komórek i organów, proces ten prowadzi do śmierci biologicznej, której towarzyszy autoliza (obumieranie komórek) i rozkład. Dochodzi do zakłócenia homeostazy organizmu, czyli równowagi funkcjonalnej organizmu, definiowanej przez utratę oddechu i zatrzymanie pracy serca. Ten pierwszy etap umierania, zwany interetalnym, może przejść następnie w etap biologicznej śmieci, gdy dochodzi do zatrzymania wszystkich funkcji organizmu i ustania wszelkich procesów życiowych. Jest to tzw. śmierć naturalna, czyli w przeciwieństwie do śmierci gwałtownej, wynika z fizjologicznego starzenia się organizmu lub wieloletniego leczenia przewlekłej choroby. Wedle definicji, śmierć gwałtowna zaliczana do śmierci nagłych, poniesiona jest m.in. na skutek urazu, wypadku, zbrodni, samobójstwa.

Dominujący w medycynie dogmat śmierci mózgowej został opracowany na przełomie lat 60. i 70. XX wieku w Wielkiej Brytanii. Opiera się na założeniu, iż za większość procesów biologicznych odpowiada pień mózgu. Jest to struktura ośrodkowego układu nerwowego, znajdująca się na podstawie czaszki, w której zlokalizowane są pierwotne ośrodki odpowiedzialne za utrzymanie funkcji życiowych, takich jak m.in. oddychanie, regulacja pracy serca, wspomaganie kończyn górnych i dolnych, kontrola zmysłu wzroku czy słuchu i wiele innych. Tym samym nieodwracalna destrukcja ośrodkowego układu nerwowego wraz z pniem mózgu prowadzi do dezintegracji żywego organizmu, co jest równoznaczne z jego śmiercią. Zatem jako „śmierć” definiujemy śmierć ośrodkowego układu nerwowego wraz z pniem mózgu. Po rozpoznaniu zaniku funkcji mózgu lekarze zaprzestają procesu leczenia, możliwe jest od tej chwili pobieranie komórek, tkanek i narządów do transplantacji. Zgodnie z artykułami 9 i 9a Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r.o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów, za osobę zmarłą, od której można pobrać narządy do przeszczepu, uznaje się osobę, u której stwierdzono trwałe, nieodwracalne ustanie czynności mózgu (a więc śmierć mózgu) lub nieodwracalne zatrzymanie krążenia.

Cechą charakterystyczną śmierci klinicznej jest zatrzymanie procesu oddechowego oraz krążenia, za to nieprzerwanie występuje aktywność mózgu (stwierdzana na podstawie badania EEG). Zatem śmierć kliniczna nie jest równoznaczna z nieodwracalną destrukcją żywego organizmu, zdarzają się przypadku, gdy osobie znajdującej się w stanie śmierci klinicznej przywracane są funkcje życiowe (możliwa odwracalność procesu). Narażenie komórek układu nerwowego, osoby w śmierci klinicznej na dłuższą przerwę w dostawie tlenu zazwyczaj kończy się całkowitym lub częściowym zanikiem funkcji kory mózgowej, co może doprowadzić do śmierci mózgu. Dla rozpoznania nieodwracalnego uszkodzenia mózgu wobec wyczerpania możliwości terapeutycznych i upływu czasu konieczne jest zastosowanie odpowiednio długiej obserwacji wstępnej przed rozpoczęciem procedury orzekania o śmierci mózgu. Rozpoznanie śmierci mózgowej opiera się na postepowaniu kwalifikacyjnym, które jest dwuetapowe, gdzie poszczególne etapy obejmują szereg jasno wyznaczonych stwierdzeń i wykluczeń.

Ciężko pozostać obojętnym wobec śmierci. Proces odejścia zawsze wiąże się z silnymi emocjami, tych którzy znikają i tych, którzy ich żegnają. Niestety, zrozumienie definicji śmierci nie ułatwi zaakceptowania tych najtrudniejszych momentów, gdyż nieodwracalność naszej kruchości na Ziemi jest niezrozumiała przez wieki trwania ludzkości.