Selen ma istotne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Naturalnie selen pozyskujemy z pożywienia, ale w wielu krajach europejskich, w tym również w Polsce zawartość selenu w środowisku jest niewystarczająca. W związku z czym jego zawartość w produktach, które spożywamy może być niewystarczająca, do pokrycia dziennego zapotrzebowania na selen.
Optimum selenu dla kobiet i mężczyzn
Prawidłowe poziomy selenu w surowicy lub osoczu powinien wynosić dla mężczyzn 85-120 mg/l a dla kobiet 75-85 mg/l. Średni poziom selenu w surowicy lub osoczu Polaków wynosi ok. 70 mg/l. Szacuje się, że 2 000 000 Polaków dotkniętych jest niedoborem selenu, manifestującym się stężeniem we krwi < 60 mg/l. W naszym kraju średnie zapotrzebowanie dla osób dorosłych oszacowano na 45 μg selenu na dobę. Opublikowane ostatnio wytyczne Niemieckiego Towarzystwa Żywienia zalecają dzienną podaż selenu w ilości 70 μg u mężczyzn i 60 μg u kobiet.
Źródła selenu
Podstawowym źródłem selenu w diecie są: mięso, ryby, produkty zbożowe, nabiał, orzechy (głównie brazylijskie), grzyby, warzywa kapustne (brokuły i kapusta biała), warzywa czosnkowe (czosnek i cebula), szparagi i rośliny strączkowe (soczewica). Jednak ilość zawartego w nich selenu zależy od jakości gleby, na której były uprawiane. W Polsce zawartość selenu w glebie jest niska, stąd więcej selenu będziemy pozyskiwać z produktów mięsnych.
Niedobór selenu przyczyną wielu chorób
Niedobory selenu mogą prowadzić do zaburzeń funkcjonowania organizmu oraz chorób przewlekłych. Niedobór selenu łączy się z chorobami sercowo-naczyniowymi, chorobami tarczycy (niedoczynność tarczycy), depresją, obniżeniem płodności u mężczyzn, zaburzeniami układu immunologicznego, chorobami skóry (rak skóry) i chorobami nowotworowymi (rak płuc, rak prostaty, jelita grubego).
Kilka przykładów suplementacji selenu w prewencji i we wsparciu leczenia chorób
Rak skóry – badanie Nutritional Prevention of Cancer (NPC) dotyczące prewencyjnego wpływu selenu u osób z rakiem skóry wykazało, że codzienne przyjmowanie 200 μg selenu w postaci drożdży wzbogaconych w ten pierwiastek łączyło się z redukcją śmiertelności związanej z nowotworem oraz zmniejszeniem całkowitej częstości występowania raka. Najlepszy efekt obserwowano w grupie pacjentów, u których wyjściowy poziom Se wynosił < 106 μg/L (29).
Depresja – niski poziom selenu łączył się z istotnie częstszym występowaniem depresji i innych zaburzeń afektywnych oraz lęku, dezorientacji, wrogości. Podając wysoką suplementację 226,5 μg dziennie, zaobserwowano istotne zmniejszenie nasilenia zaburzeń nastroju. Podobne wyniki odnotowano w badaniu randomizowanym z podwójnie ślepą próbą, w którym suplementowano selen w dawce 100 μg dziennie przez okres 2,5 – 5 miesięcy.
Choroby tarczycy – narządem o największej koncentracji selenu jest tarczyca. Tutaj stężenie tego pierwiastka wynosi 0,72 μg/gram tkanki. Coraz więcej badaczy interesuje się problematyką wpływu selenu na rozwój chorób tarczycy, zwłaszcza przewlekłego limfocytowego zapalenia gruczołu tarczowego (choroba Hashimoto). Niedobór selenu zwiększa istotnie zachorowalność na choroby tarczycy, takie jak autoimmunologiczne zapalenie i niedoczynność gruczołu tarczowego oraz wole obojętne. Polscy badacze wykazali w badaniu eksperymentalnym, że podawanie selenometioniny u pacjentek z chorobą Hashimoto zmniejsza wydzielanie prozapalnych cytokin przez uczulone limfocyty i monocyty. Istnieją również doniesienia o pozytywnym wpływie suplementacji selenem na przebieg orbitopatii tarczycowej (suplementacja selenian sodu w dawce 200 μg/d.).
Radioterapia w czasie choroby nowotworowej – na świecie przeprowadzono wiele badań odnośnie suplementacji selenem w czasie radioterapii ((200–500 μg / dzień). Okazało się, że poprawiła ona jakość życia pacjentów, zmniejszając skutki uboczne radioterapii, jednoczenie nie zmniejszyła skuteczności radioterapii i nie zgłoszono żadnych działań toksycznych.
Selenoza, czyli zatrucie selenem
Może wystąpić w przypadku długotrwałego spożywania tego pierwiastka w ilości 400 μg na dobę. Objawy to: czosnkowy zapach z ust, wypadanie włosów, dekoloryzacja płytki paznokciowej, biegunka, zaburzenia neurologiczne. Zatrucie selenem prowadzi do: marskości wątroby, obrzęku płuc i zgonu. Ponadto, niekorzystnym skutkiem długotrwałej suplementacji selenem może być cukrzyca.
Suplementacja
Rozpoczęcie każdej suplementacji powinno być poprzedzone badaniami stężenia pierwiastka we krwi oraz rozmową z lekarzem.
